Op weg naar een beter bereikbare en toegankelijke overheid

Toen ik in 2018 aantrad als gemeenteraadslid zaten in mijn rugzakje tal van ervaringen als burger met de gemeente. Ik was - en ben - altijd een betrokken en actieve wijkbewoner geweest en in die hoedanigheid heb ik verschillende ervaringen opgedaan met de gemeente als aanspreekpunt, als toegang en als organisatie. Eerlijkheid gebiedt mij te stellen dat die uiteenliepen van himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt. Van uitersten dus!

Nu zag - en zie - ik mezelf als veerkrachtig en doorzettend, maar dacht wel aan de meer kwetsbare inwoners. Hoe zouden die dit ervaren? 

Met zorg in portefeuille stuitte ik op het onderzoek ‘Zorgen voor burgers’ waarin de de Nationale ombudsman beschreef dat overheidsinstanties, die verantwoordelijk zijn voor de zorg van burgers, nog steeds te veel werken vanuit hun eigen regels en kaders en hoe dit juist kwetsbare burgers soms in vreselijke situaties bracht. In 2019 las ik een artikel waarin de kansenongelijkheid - een kloof in de samenleving - in relatie tot de rol van de overheid beschreven werd. Hierin las ik “Steeds meer burgers raken de weg kwijt in het spinnenweb van de overheid. Het gaat om een groep van zo'n 2 tot 2,5 miljoen mensen die achterblijven. Burgers die verdwalen en vastlopen in de samenleving worden te vaak aan hun lot overgelaten. Volgens de Ombudsman zijn de regels van de overheid te ingewikkeld geworden, ook voor steeds meer 'zelfredzame mensen'.“

Hoewel je als raadslid geen ombudsman bent, krijg je wel vaak persoonlijke onmachtssituaties van burgers op je bordje en hoor je veel van wat er speelt. Gelukkig hebben wij in Leeuwarden een Ombudsvrouw en na een gesprek met haar besloot ik over te gaan tot actie. 

Een eerste insteek was de gedachte om bij de begroting een motie in te dienen, met als strekking om te laten uitzoeken welke behoeften en mogelijkheden er in Leeuwarden zijn voor een beter bereikbare overheid. Maar gaandeweg besloot ik dat het zinvoller zou zijn als we als wij als raad zouden gaan praten over de Leeuwarder situatie. Ik schreef een agendering waarin ik benadrukte dat het doel was om te komen tot een “[…] lerende sessie waarin het gaat over wat er geoptimaliseerd kan of moet worden in de communicatie en dienstverlening tussen burgers en gemeentelijke overheid” en “Het doel van deze agendering om deze zo breed en apolitiek mogelijk te agenderen. Hierbij is het uitgangspunt dat we een schuldeloze schuld bekijken en kijken naar systeemverbeteringen of verbeteringen in het systeem.”

Terwijl ik de agendering inleverde ontdekte ik hoezeer de inhoud leefde op tal van gebieden en bij veel meer partijen. Zo bleken er in de ambtelijke dienst focusgroepen te ontstaan die zich bezighielden met input voor de te vernieuwen visie publieke dienstverlening. Zo bleek Eline de Koning van de PvdA ook te broeden op dit onderwerp. Zo bleek er een regisseur aangesteld te worden voor de Andere Overheid en bleken er tal van ontwikkelingen gaande te zijn rond de inclusie-agenda. Kortom, er gebeurde er zoveel dat ik - als mens dat niet in toeval gelooft - steeds sterker overtuigd werd dat dit alleen zou slagen als we al die ‘toevalligheden’ zouden verbinden.

Dit gebeurde in een bijzondere samenwerking waarin we als initiërende raadsleden de verbinding zochten met ambtelijke dienst en collegeleden. We kwamen uit op een vorm waarbij het niet politiseren, het zoeken naar ruimte waarin vertrouwen en kwetsbaarheid mogelijk is en daarbij het doel om stappen te zetten en te komen tot een overheid die zich in haar werkwijze niet tegenover of boven maar naast de burger plaatst en waarin datzelfde vertrouwen en de menselijkheid voorop staat.

We kwamen op een aantal sessies die tezamen antwoord zouden moeten opleveren op de volgende vragen;

• Is er ook in Leeuwarden sprake van een kloof in de samenleving door een slecht bereikbare overheid zoals de Nationale Ombudsman al jaren stelt?
• In hoeverre is onze overheid (ambtelijke organisatie, college en raad) Toegankelijk, Bereikbaar en Ondersteunend voor haar inwoners?
• Wat voor instrumenten hebben en gebruiken we al?
• Hoe kunnen we beter gebruik maken van de kracht en energie uit de samenleving?
• Wat kunnen we concreet verbeteren in onze aanpak?

De eerste sessie - de Aftrap die op 20 april 2021 plaatsvond- liet twee personen aan het woord. Allereerst de Nationale Ombudsman die in een vooraf opgenomen filmpje het belang van vertrouwen stevig benadrukte en onze zoektocht alle lof toewuifde. Daarna was het podium voor de eigenzinnige omdenker Albert Jan Kruiter, bekend van het Instituut voor Publieke Waarden (https://publiekewaarden.nl/) dat hij mede oprichtte. 

Albert Jan Kruiter benadrukte hoe verandering alleen mogelijk is als er stevig wordt samengewerkt. Een hernieuwde bevestiging dus dat het moet gaan om een samenwerking waarin Raad, College en Ambtelijke dienst de handen ineen slaan! 

In de twee vervolgbijeenkomsten voor de zomer zullen we eerst gaan kijken wat bewoners van de overheid verwachten en vervolgens uiteen zetten wat we als Gemeente Leeuwarden nu al doen. 

Na de zomer is het plan om de bevindingen uit de drie bijeenkomsten in een groot fysiek georganiseerd symposium met elkaar te delen. Daarin gaan we het laatste punt uit de vragen waarmee het begon beantwoorden “Wat kunnen we concreet verbeteren in onze aanpak?” Natuurlijk zal dit voorzien zijn van de #hoedan? Omdat tijdens dit symposium - hopelijk - alle deelnemers van de weg ernaartoe samenkomen zal het ongetwijfeld veel voeten in de aarde hebben. Maar omdat we dit met een steeds grotere groep mensen doen en het onderwerp - ook landelijk - steeds meer van belang is voor verbeterslagen, verwacht ik dat het tot een mooi resultaat zal leiden!

Wat er ook uitkomt, de weg erheen en het lef om met elkaar dit aan te gaan getuigt voor mij dat we in Leeuwarden er klaar voor zijn om mooie stappen te zetten! Afsluitend deel ik dan ook Chinese spreuk ‘Een pad ontstaat door erop te lopen,’ van Lao Tse - een Chinese filosoof uit de 6e eeuw voor Christus en naar men meent de stichter van het taoïsme - en hoop ik op een mooi pad!